Muszla świętego Jakuba

Muszla św. Jakuba

Od weków nieomylnym znakiem rozpoznawczym pielgrzyma udającego się do Santiago de Compostela jest muszla pewnego przegrzebka przypięta do płaszcza lub kapelusza.

Muszla Pecten maximus związana jest z postacią św. Jakuba niemal od początku szlaku pielgrzymkowego do Composteli.  Nie wiadomo jakie jest źródło tego związku.


Chociaż św. Jakub był za życia rybakiem (miał więc sporo wspólnego z wodą, podobnie jak przegrzebki), a po śmierci całkiem niezłym rycerzem (co ma tutaj pewne znaczenie), to związek św. Jakuba z muszlą przegrzebka jest dużo bardziej złożony.

Legendy i symbole

Podobno pielgrzymi zabierali ze sobą muszle występującego jedynie w Atlantyku przegrzebka jako dowód, że dotarli do Santiago de Compostela.  Inni twierdzą, że pielgrzymi nosili ze sobą muszle, ponieważ przybywając do kościołów, klasztorów, zamków lub domów zwykłych ludzi mogli otrzymać tyle  jedzenia, ile będą wstanie nabrać muszlą. W ten sposób nawet najuboższy gospodarz mógł przekazać jałmużnę pielgrzymowi.

Inne przekazy wiążą muszlę bezpośrednio z postacią św. Jakuba. Kiedy przewożono ciało Świętego z Jerozolimy do Galicji, koń jednego z rycerzy wpadł do wody i wynurzył się z niej cały pokryty muszlami.  

Muszla św. Jakuba w Granadzie

Droga Śmieci - Droga Życia

Wielu badaczy znajduje powiązanie muszli z postacią św. Jakuba w dużo bardziej odległych czasach.
W starożytności, w wielu kulturach muszla symbolizowała pierwiastek żeński – żywotną, płodną siłę Ziemi. Jedna z legend głosi, że Droga św. Jakuba była drogą pielgrzymkową dla tych, którzy starali się o dziecko. Muszla była taktowana jako symbol płodności i z tego powodu zabierano ją w tą drogę.

Jeszcze inna teoria odwołuje się do rytuałów Celtów zamieszkujących północ Półwyspu Pirenejskiego. W czasach przedchrześcijańskich Droga św. Jakuba była drogą śmierci (drogą zmarłych, którą podążali oni na Zachód, ku zachodzącemu – umierającemu – słońcu) prowadzącą na koniec świata (Finisterra). 

Św. Jakub pochowany niemal na krańcu celtyckiej Drogi Zmarłych stał się symbolem zmartwychwstania i chrześcijaństwa, które jest Drogą Życia. Muszla, przypominająca zachodzące słońce byłaby więc symbolem ratunku przed śmiercią (potępieniem), jakim dla chrześcijanina jest pielgrzymka do św. Jakuba. 

Echem tego może być jedna z legend, która mówi, że pewnego razu apostoł uratował życie rycerzowi całemu pokrytemu muszlami.
 

Muszla św. Jakuba w katedrze w Sewilli

Jakie jest źródło związku muszli z Camino i św. Jakubem pozostanie pewnie w sferze domysłów. Jedno jest pewne. Muszla św. Jakuba jest obecna niemal na całym świecie, nie tylko jako symbol Camino de Santiago, ale również jako symbol samej idei pielgrzymowania.